تاریخچه اردکان استان یزد
سابقه اردکان استان یزد به دوران قبل از اسلام و به احتمال زیاد به دوره هخامنشیان باز می‌گردد. نام اردکان و ریشه آن به زبان‌های باستانی ایران، مانند اوستایی و پهلوی، مرتبط می‌شود.
برخی مورخین معتقدند که هسته اولیه شهر اردکان در گذشته در محلی در ۱۰ کیلومتری شمال شهر اردکان فعلی، که اکنون زردُگ نامیده می‌شود، قرار داشته است. شواهد حاکی از سکونت در این محل بعد از اسلام نیز وجود دارد.
در مورد وجه تسمیه اردکان نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که این نام از دو بخش “ارد” به معنی مقدس (احتمالاً ریشه در “ارت” اوستایی به معنی راستی دارد) و “کان” به معنی جایگاه و مکان تشکیل شده است. بر این اساس، احتمال می‌رود که بانیان شهر اردکان یا ارتاکان زرتشتی بوده باشند.
در کتاب جامع مفیدی، اردکان به عنوان قریه‌ای از ولایت میبد ذکر شده است. این شهر در زمان قاجار مورد توجه بیشتری قرار گرفت و در تقسیمات نوین کشوری در زمان رضاشاه پهلوی از قریه به عنوان شهر شناخته شد و مرکزیت ولایت میبد را به عهده داشت.
اما بعدها و در سال‌های بعد، اردکان به بخش و سپس به شهرستان ارتقا یافت.
آثار و خرابه‌های خانه‌های مسکونی، مسجد، بازار، قلعه و حسینیه قدیمی اردکان در محل اولیه شهر (زردُگ) قابل مشاهده است. علت تغییر مکان شهر به قسمت‌های پایین‌تر، پیدا شدن آب شیرین در قسمت‌های کنونی شهر اردکان است.
گفته شده که اولین هسته شهر اردکان کنونی در قرن هشتم هجری قمری بنیان‌گذاری شده است.
از لحاظ تاریخی، شهر اردکان از دوره افشار به بعد جزئی از ایالت یزد بوده و در تمام دوره قاجار نیز جزو این ایالت محسوب می‌شد.
مکان های تاریخی اردکان استان یزد
اردکان با قدمتی دیرینه که به دوران پیش از اسلام می‌رسد، دارای مکان های تاریخی متعددی است که هر کدام گویای دوره ای از تاریخ این شهر هستند. در ادامه به معرفی تعدادی از این مکان های تاریخی می‌پردازیم:
مسجد جامع اردکان استان یزد
این مسجد از جمله مساجد تاریخی ایران است که در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. مسجد جامع اردکان دارای شبستان، گنبد، ایوان و مناره است و از تزئینات آجرکاری و کاشی کاری زیبایی برخوردار است
مسجد جامع اردکان، بنایی باشکوه و تاریخی در قلب بافت قدیم شهر اردکان است که با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال، گنجینه‌ای از معماری و هنر ایرانی را به نمایش می‌گذارد. این مسجد که به عنوان یکی از مهم‌ترین مساجد تاریخی استان یزد شناخته می‌شود، در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته و همواره به عنوان پایگاهی برای ترویج دین و فرهنگ اسلام ناب محمدی (ص) مورد استفاده قرار گرفته است.
تاریخچه مسجد جامع اردکان
تاریخ ساخت مسجد جامع اردکان به دوران حکومت تیموریان در قرن نهم هجری قمری باز می‌گردد. بنای اولیه مسجد در سال ۸۴۱ هجری قمری به دستور “خواجه علی بن محمد وزیر” احداث شد و در دوره‌های مختلف تاریخی، خصوصاً در دوران صفویان، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
معماری مسجد جامع اردکان
مسجد جامع اردکان با مساحتی حدود ۵۰۰۰ متر مربع، از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است که دارای صحن، ایوان، گنبد، شبستان و مناره است.
- صحن: صحن مسجد به شکل مستطیل و با آجر فرش شده است. در وسط صحن، حوضی بزرگ قرار دارد که وضوخانه مسجد نیز در مجاورت آن واقع شده است.
- ایوان: مسجد جامع اردکان دارای چهار ایوان در چهار ضلع صحن است. ایوان جنوبی که بلندتر و مرتفع تر از سایر ایوان ها است، به عنوان ایوان اصلی مسجد شناخته می شود.
- گنبد: گنبد مسجد بر فراز ایوان جنوبی قرار دارد و با کاشی کاری های فیروزه ای زیبایی تزئین شده است.
- شبستان: شبستان مسجد در ضلع شمالی صحن واقع شده است و دارای ستون های قطور و طاق های جناغی است.
- مناره: مناره مسجد در ضلع غربی صحن قرار دارد و از بلندترین مناره های شهر اردکان است.
تزئینات مسجد جامع اردکان:
مسجد جامع اردکان از جمله مساجد تزئین شده ایران است که در آن از انواع هنرهای تزئینی اسلامی استفاده شده است.
- کاشی کاری: از کاشی کاری در تزئین گنبد، ایوان ها، محراب و مناره مسجد استفاده شده است. کاشی های فیروزه ای، لاجوردی و هفت رنگ زیبایی خاصی به مسجد بخشیده اند.
- آجرکاری: از آجرکاری در تزئین نمای خارجی مسجد، طاق ها و ستون ها استفاده شده است. آجرکاری های مسجد جامع اردکان از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردارند.
- گچ بری: از گچ بری در تزئین محراب، سقف شبستان و مناره مسجد استفاده شده است. گچ بری های مسجد جامع اردکان دارای طرح های اسلیمی، هندسی و گل و بوته هستند.
کاربری مسجد جامع اردکان
مسجد جامع اردکان علاوه بر اینکه به عنوان مکانی برای اقامه نماز مورد استفاده قرار می‌گیرد، در طول تاریخ کاربری های دیگری نیز داشته است.
- مدرسه: در گذشته، مسجد جامع اردکان به عنوان مدرسه علوم دینی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
- کتابخانه: در مسجد جامع اردکان کتابخانه ای با مجموعه ای از کتاب های نفیس خطی و چاپی وجود دارد.
- مرکز فرهنگی: مسجد جامع اردکان همواره به عنوان پایگاهی برای ترویج دین و فرهنگ اسلام ناب محمدی (ص) مورد استفاده قرار گرفته است.
مسجد جامع اردکان به عنوان یکی از مهم‌ترین مساجد تاریخی استان یزد، در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۲۳۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازدید از مسجد جامع اردکان برای گردشگران و مسافران می تواند بسیار جذاب باشد. این مسجد با معماری و تزئینات باشکوه خود، نمونه ای از هنر و فرهنگ ایرانی را به نمایش می گذارد.
برج و باروی اردکان استان یزد دژی مستحکم در قلب کویر
برج و باروی اردکان، دژی مستحکم و تاریخی است که در قلب کویر ایران، در شهر اردکان واقع شده است. این برج و بارو که قدمت آن به دوران سلجوقیان می‌رسد، در گذشته برای حفاظت از شهر در برابر حملات دشمنان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
مشخصات برج و بارو
- طول: 1800 متر
- ارتفاع: 6 تا ۸ متر
- تعداد برج ها: 14 برج
- تعداد دروازه ها: 4 دروازه
دروازه های برج و بارو اردکان
- دروازه دروازه شمالی: معروف به دروازه یزد
- دروازه دروازه جنوبی: معروف به دروازه مهریز
- دروازه دروازه شرقی: معروف به دروازه نائین
- دروازه دروازه غربی: معروف به دروازه عقدا
برج های برج و بارو اردکان
برج های برج و باروی اردکان در فواصل مختلف و به صورت نیم دایره ای ساخته شده اند. هر کدام از این برج ها دارای نامی خاص هستند که برخی از آنها عبارتند از:
- برج طاق بالا
- برج طاق پایین
- برج حاجی محمد ابراهیم
- برج حاجی محمد جعفر
- برج ملا اسماعیل
- برج دروازه شمالی
- برج دروازه جنوبی
مصالح ساختمانی کار شده در برج و باروی اردکان استان یزد
برج و باروی اردکان از خشت و گل ساخته شده است. برای استحکام بیشتر، در ساخت این برج و بارو از آجر و تیرآهن نیز استفاده شده است.
اهمیت تاریخی:
برج و باروی اردکان از جمله آثار تاریخی ارزشمند ایران است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این برج و بارو نمادی از معماری دفاعی در دوران سلجوقیان است و نشان دهنده ی اهمیت شهر اردکان در آن دوران می باشد.
وضعیت فعلی:
برج و باروی اردکان در حال حاضر در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارد. بخش هایی از این برج و بارو مرمت شده است و بخش های دیگر نیز در حال مرمت هستند.
جاذبه گردشگری
برج و باروی اردکان یکی از جاذبه های گردشگری شهر اردکان است. این برج و بارو به دلیل قدمت تاریخی و معماری خاص، مورد توجه گردشگران و مسافران قرار می گیرد.
بازدید از برج و باروی اردکان استان یزد
بازدید از برج و باروی اردکان برای عموم آزاد است. برای بازدید از این برج و بارو می توانید به خیابان امام خمینی، کوچه شهید رجایی مراجعه کنید.
نکاتی برای بازدید برای برج و باروی اردکان استان یزد
- برای بازدید از برج و باروی اردکان، ساعات مناسب را انتخاب کنید.
- از کفش مناسب برای پیاده روی استفاده کنید.
- از آسیب رساندن به برج و بارو خودداری کنید.
- از انداختن زباله در محوطه برج و بارو خودداری کنید.
برج و باروی اردکان، یادگاری از دوران گذشته، گنجینه ای از تاریخ و معماری و نمادی از استحکام و پویایی شهر اردکان است.
کاروانسرای رباط نو اردکان استان یزد
کاروانسرای رباط نو، مشهور به رباط نو، یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین کاروانسراهای ایران است که در شهر اردکان استان یزد واقع شده است. این کاروانسرا در دوران صفویان و به دستور شاه عباس صفوی در مسیر جاده ابریشم و در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرقی اردکان ساخته شده است.
معماری رباط نو اردکان استان یزد
رباط نو از جمله کاروانسراهای چهار ایوانی است که دارای پلان مستطیل شکل و مساحتی حدود ۵۶۰۰ متر مربع است. این کاروانسرا دارای دو ورودی در ضلع شمالی و جنوبی است که به حیاط مرکزی منتهی می‌شوند. حیاط مرکزی رباط نو دارای فضایی وسیع و چهار ایوان مرتفع در چهار ضلع آن است. در اطراف حیاط مرکزی، حجره‌هایی برای استراحت مسافران و کاروان‌ها تعبیه شده است.
تزئینات رباط نو اردکان استان یزد
رباط نو از تزئینات آجرکاری و کاشی کاری زیبایی برخوردار است. در تزئینات این کاروانسرا از نقوش اسلیمی، ختایی، هندسی و کتیبه های قرآنی استفاده شده است.
کاربری رباط نو اردکان استان یزد
رباط نو در گذشته به عنوان محلی برای استراحت و اتراق مسافران و کاروان‌هایی که در مسیر جاده ابریشم تردد می‌کردند، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین در این کاروانسرا، فضایی برای نگهداری و تعلیف حیوانات و بار و بنه مسافران نیز وجود داشته است.
امروزه رباط نو اردکان استان یزد
امروزه رباط نو به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. این کاروانسرا به عنوان یک مکان گردشگری مورد بازدید گردشگران و مسافران قرار می‌گیرد.
جاذبه‌های گردشگری رباط نو اردکان استان یزد
- معماری باشکوه و تزئینات زیبا: رباط نو از جمله کاروانسراهای با معماری و تزئینات بسیار زیبا است که دیدن آن برای هر گردشگری جذاب خواهد بود.
- فضای آرام و دلنشین: رباط نو در مکانی آرام و به دور از هیاهوی شهر واقع شده است و فضایی دلنشین برای استراحت و تفریح دارد.
- موزه مردم شناسی: در یکی از بخش های رباط نو، موزه مردم شناسی اردکان دایر شده است که در آن آداب و رسوم و فرهنگ مردم اردکان به نمایش گذاشته شده است.
رباط نو اردکان با معماری باشکوه، تزئینات زیبا و فضای آرام و دلنشین، مکانی جذاب برای گردشگران و مسافران است.
چک چک پیر سبز اردکان یزد ، مکانی مقدس در دل کویر
چک چک پیر سبز، که به نام‌های پیر سبز و پیر چخماق نیز شناخته می‌شود، یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان در استان یزد است. این زیارتگاه در کوه‌های بین اردکان و انجیره در نزدیکی روستای هریشت واقع شده است.
وجه تسمیه چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
نام “چک چک” به دلیل صدای چکیدن قطرات آب از صخره‌ای در این مکان است. زرتشتیان معتقدند که این قطرات اشک‌های نیک بانو، دختر یزدگرد سوم، پادشاه ساسانی، است که پس از حمله اعراب به ایران به این مکان پناه آورده و به شهادت رسیده است.
قدمت چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
قدمت چک چک پیر سبز به دوران پیش از اسلام می‌رسد. در این مکان آثاری از جمله غار، دخمه، سنگ نوشته‌ها و استودان‌های زرتشتیان وجود دارد که نشان دهنده قدمت و اهمیت این مکان در دوران باستان است.
معماری چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
معماری چک چک پیر سبز ساده و صخره‌ای است. در این مکان دو حوضچه وجود دارد که آب از صخره به داخل آنها می‌چکد. زرتشتیان معتقدند که آب این حوضچه‌ها خاصیت شفابخشی دارد.
آداب و رسوم چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
زرتشتیان هر ساله در روز ۲۴ خرداد به مدت چهار روز در این مکان گرد هم می‌آیند و به نیایش و جشن و شادی می‌پردازند. در این ایام زرتشتیان شمع روشن می‌کنند، به دعا و نیایش می‌پردازند و از آب حوضچه‌ها برای شفا و تبرک استفاده می‌کنند.
جاذبه‌های گردشگری چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
علاوه بر جنبه مذهبی، چک چک پیر سبز به دلیل موقعیت مکانی و طبیعت زیبا، از جاذبه‌های گردشگری طبیعی استان یزد نیز به شمار می‌رود. کوه‌های مرتفع، دشت‌های سرسبز و آسمان صاف و پرستاره از جمله زیبایی‌های این منطقه هستند.
نکاتی برای بازدید از چک چک پیر سبز اردکان استان یزد
- برای بازدید از چک چک پیر سبز باید از پله‌های تعبیه شده در کوه استفاده کنید.
- بانوان باید با پوشش مناسب در این مکان حاضر شوند.
- به دلیل صخره‌ای بودن مسیر، برای بازدید از این مکان باید از کفش مناسب استفاده کنید.
- از بردن هرگونه مواد غذایی و آشامیدنی به داخل محوطه زیارتگاه خودداری کنید.
چک چک پیر سبز مکانی مقدس و دیدنی است که می‌تواند برای علاقه مندان به تاریخ، فرهنگ و طبیعت جذاب باشد.
آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی یکی از آب انبارهای تاریخی شهر اردکان در استان یزد است که در دوران قاجار و در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی به دستور حاجی علی نقی، از تجار بنام یزدی، بنا شده است. این آب انبار در محله چرخاب و در نزدیکی میدان تالار واقع شده است و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشخصات آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
- ظرفیت: 2000 متر مکعب
- مصالح: آجر، خشت و گچ
- گنبد: مخروطی شکل
- بادگیر: 19 متر ارتفاع
- پله ها: 30 پله
معماری آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی از دو بخش اصلی مخزن و بادگیر تشکیل شده است.
- مخزن: مخزن آب انبار به شکل گنبدی وارونه و با مصالح آجر، خشت و گچ ساخته شده است.
- بادگیر: بادگیر آب انبار ۱۹ متر ارتفاع دارد و از ۱۹ دریچه تشکیل شده است. بادگیر برای تهویه هوای مخزن و خنک نگه داشتن آب استفاده می‌شده است.
تزئینات آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی از تزئینات آجرکاری و کاشی کاری زیبایی برخوردار است.
- آجرکاری: نمای بیرونی آب انبار با آجرکاری های هندسی و اسلیمی تزئین شده است.
- کاشی کاری: در ورودی آب انبار و سقف داخلی آن با کاشی کاری های معرق و هفت رنگ تزئین شده است.
کاربرد آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی در گذشته برای ذخیره آب آشامیدنی مردم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. آب این آب انبار از طریق قنات تامین می‌شده است.
وضعیت فعلی آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی در حال حاضر مرمت و بازسازی شده است و به عنوان یک جاذبه گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اهمیت آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
آب انبار حاجی علی نقی از جمله بناهای تاریخی و ارزشمند شهر اردکان است که از نظر معماری و تزئینات دارای ارزش بالایی است. این آب انبار نمونه ای از سازگاری انسان با کویر و استفاده از منابع طبیعی برای تامین آب آشامیدنی است.
بازدید آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
بازدید از آب انبار حاجی علی نقی برای عموم آزاد است.
نکاتی برای بازدید آب انبار حاجی علی نقی اردکان استان یزد
- برای بازدید از آب انبار حاجی علی نقی می توانید از راهنمایان محلی کمک بگیرید.
- در هنگام بازدید از آب انبار به حریم خصوصی افراد محلی احترام بگذارید.
- از انداختن زباله در محوطه آب انبار خودداری کنید.
آب انبار حاجی علی نقی یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی شهر اردکان است که بازدید از آن می تواند برای گردشگران و مسافران بسیار جذاب باشد.
علاوه بر مکان های تاریخی ذکر شده، مکان های تاریخی دیگری نیز در اردکان استان یزد وجود دارند که عبارتند از
- مسجد زیرده و مسجد جامع: مربوط به قرن دهم هجری
- مسجد حاج محمد حسین و خانهٔ سروری: در محله چرخاب مربوط به دوره قاجاریه
- خانهٔ تقدیری: هم‌اکنون محل ادارهٔ میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اردکان است
- سردر مجدالعلما
- خانهٔ آیت‌الله خاتمی: موزهٔ رجال شهرستان اردکان
- بازار قدیمی چهارسوق
- کوچهٔ آشتی‌کنان: واقع در بازار چهارسوق
- کوچه‌ها و ساباط‌های محله‌های چرخاب و زین‌الدین
- حمام قدیمی بازار چهارسوق
- آتشکده شامهر زرتشتیان شریف آباد
- آسیاب دِژُک (دُزُّگ)
مکان های تاریخی اردکان هر کدام به تنهایی گویای دوره ای از تاریخ این شهر هستند و بازدید از آنها می تواند برای گردشگران و مسافران بسیار جذاب باشد برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید
