تفت، شهرستانی با قدمت دیرینه و جاذبه‌های فراوان، در استان یزد واقع شده است. این شهر که در دامنه‌های شیرکوه قرار گرفته، از آب‌وهوایی خنک و دل‌انگیز در مقایسه با دیگر شهرهای استان یزد برخوردار است. تفت با باغ‌های انار و انارهای مشهورش، به عنوان یکی از مقاصد گردشگری محبوب در ایران شناخته می‌شود.
وجه تسمیه:
نام تفت در اوستا “تفته” به معنی “گرم شده” است. همچنین در فرهنگ معین به معنی گرم شدن، حرارت، گرم یا به معنای سبدی چوبین که در آن میوه جای دهند، آمده‌است. با توجه به موقعیت جغرافیایی این شهر، به نظر می‌رسد معنای اخیر با موقعیت شهر تفت همخوانی بیشتری دارد.
جغرافیا:
تفت در دو بخش شمالی (گرمسیر) و جنوبی (سردسیر) قرار دارد. این شهر در بلندترین نقطه استان یزد واقع شده و از آن می‌توان به عنوان بام استان یاد کرد. تفت در کنار ارتفاعات شیرکوه بین ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۴۰۷۵ متر از سطح دریا واقع شده که به دلیل نزولات جوی و ارتفاع مناسب و واقع شدن در بین کویرهای مروست و ابرکوه، به عنوان یکی از مناطق ییلاقی استان یزد معرفی می‌شود.
مردم:
با توجه به استعداد ناحیه، بیشتر مردم تفت کشاورز و باغدار هستند. مردم این شهر همراه کشت به دامداری نیز می‌پردازند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۸٬۴۶۴ نفر (۵٬۶۴۹ خانوار) بوده‌است.
محصولات کشاورزی:
از فراورده‌های کشاورزی این منطقه می‌توان گندم، جو، بنشن، تره بار، انار، هلو، زردآلو، گوجه و گردو را نام برد، که انار تفت فراوان‌ترین آن‌هاست و به علت آبدار بودن و قابلیت نگهداری بالای آن از کیفیت خوبی برخوردار بوده و به نقاط دیگر کشور و خارج از کشور صادر می‌شود.
محله‌های تفت:
هم‌اکنون تفت دارای ۱۷ محله است، از آن جمله می‌توان به بازار،سلطان آباد، گرمسیر و سردسیر (سرده)، باغ گلابدان، غیاث آباد، باغ موردان (باغ مورتین)، باغ خندان، باغ گلستان و راحت آباد که محل سکونت اقلیت زرتشتی تفت است اشاره کرد.
گردشگری:
شاخصه‌های مهم این دیار قنات، آسیاب آبی، آب‌انبار، کوچه آشتی‌کنان، ساباط، باغ، قالی بافی، گیوه چینی و تخته‌کشی، آیین‌های سوگواری همچون نخل‌برداری، مراسم برداشت محصول چون انارچینی و برگزاری مراسم مذهبی زرتشتیان مثل جشن سده است. آبشار درگاهان در جنوب غربی این شهر قرار دارد.
صنایع دستی:
مهم‌ترین صنایع دستی این منطقه را گیوه دوزی و قالی بافی و کاشیکاری تشکیل می‌دهد که توسط زنان و دختران در داخل کارگاه‌ها یا در منازل مسکونی تهیه می‌شود. اما گیوه دوزی آن در حال منسوخ شدن است.
غذاهای سنتی:
آش گندم، آش کدو، آش کلم، سوروک (کلوچه محلی برای خیرات)، انواع اشکنه، انواع شولی
سوغات:
انار سرخ تفتی در انبار، انواع محصولات کشاورزی، انار دانه، رب انار، توت خشک، آلبالو خشکه، محصولات منبت کاری، انواع عرقیجات
بازی‌های محلی:
چوب پله، هفت سنگ، کامست، درنگ درنگ شاه و وزیر، کولوغوک، ترترک بازی، بازی هرشو (بازی مختص روستای نصرآباد می‌باشد)
ساز محلی:
اَرَبونه (عربونه)
ملودی محلی:
صلات، پامنبری، توجوشی، ذکر، لالایی، چوپانی
مراسم‌های معروف:
مراسم عزاداری و نخل‌گردانی، جشن سده در روستای چم و محله راحت آباد، انار چینی، گلاب‌گیری
بنا های تاریخی تفت
زیارتگاه پیربابا شرف‌الدین: این زیارتگاه در روستای شواز و در دامنه کوه شیرکوه واقع شده است. بنای اولیه این زیارتگاه مربوط به دوره صفویه است و در دوره‌های قاجار و پهلوی به آن الحاقاتی شده است.
خانه رزاقیان: این خانه مربوط به دوره قاجار است و در محله سردسیر تفت واقع شده است. این خانه دارای حیاط مرکزی، اندرونی، بیرونی و بادگیر است.
کاروانسرای اعلایی: این کاروانسرا مربوط به دوره صفویه است و در ورودی شهر تفت واقع شده است. این کاروانسرا دارای حیاط مرکزی، حجره‌ها، اصطبل و برج و بارو است.
مدرسه علمیه جعفری: این مدرسه مربوط به دوره قاجار است و در محله گرمسیر تفت واقع شده است. این مدرسه دارای حیاط مرکزی، حجره‌ها، مسجد و کتابخانه است.
آتشکده سرده: این آتشکده مربوط به دوره ساسانیان است و در روستای سرده واقع شده است. این آتشکده بر روی تپه‌ای قرار دارد و دارای دو بخش است.
مسجد باغ گلابدان: این مسجد مربوط به دوره قاجار است و در محله باغ گلابدان تفت واقع شده است. این مسجد دارای حیاط مرکزی، شبستان، ایوان و مناره است.
حسینیه باغ گلابدان: این حسینیه مربوط به دوره قاجار است و در محله باغ گلابدان تفت واقع شده است. این حسینیه دارای حیاط مرکزی، شبستان، ایوان و سقاخانه است.
مسجد ملاحیدر: این مسجد مربوط به دوره صفویه است و در محله گرمسیر تفت واقع شده است. این مسجد دارای حیاط مرکزی، شبستان، ایوان و مناره است.
حسینیه محله گرمسیر: این حسینیه مربوط به دوره قاجار است و در محله گرمسیر تفت واقع شده است. این حسینیه دارای حیاط مرکزی، شبستان، ایوان و سقاخانه است.
دیگر بناهای تاریخی تفت :
- آب انبار حاجی ابراهیمی
- آب انبار برالسویه
- آب انبار چهار بادگیری
- حمام دربند میرزا
- حمام حاجی ابراهیمی
- حمام شوده
- قلعه پهلوان بادی
- آسیاب آبی باغ گلابدان
- آسیاب آبی بی غم
- آسیاب آبی صدری
- آسیاب آبی نوابی
- آسیاب آبی سرده
- آسیاب بادی شواز
جاذبه‌های طبیعی تفت :
- کوه شیرکوه
- آبشار درگاهان
- چشمه نباتی
- غارهای شواز
- منطقه شکار ممنوعه طزرجان
گردشگری شهرستان تفت :
شهر تفت با توجه به جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان، به عنوان یکی از مقاصد گردشگری محبوب در ایران شناخته می‌شود. بهترین زمان سفر به تفت فصل بهار و پاییز است. در فصل بهار، طبیعت تفت سرسبز و خرم است و در فصل پاییز، شاهد منظره‌های رنگارنگ و زیبایی از باغ‌های انار خواهید بود.
برای سفر به تفت می‌توانید از طریق:
- خودرو شخصی: از طریق جاده یزد – تفت
- اتوبوس: از پایانه مسافربری یزد
- قطار: تا ایستگاه راه آهن یزد و سپس با اتوبوس تا تفت
مسیرهای ارتباطی این منطقه به اطراف
- راه تفت – یزد به سوی شمال شرقی و به درازای ۲۰ کیلومتر
- راه تفت – نصرآباد به درازای ۳۴ کیلومتر
- راه تفت – ده نو – دهشیر به سوی غرب و سپس به سوی جنوب
- راه تفت – ده بالا – طزرجان به درازای ۲۴ کیلومتر و سپس منشاد
- راه تفت – ابرکوه به درازای ۱۵۰ کیلومتر
- سرارنمای تفت از نمای بالافاصله هوایی شهر تفت تا تهران، ۵۲۰ کیلومتر است
اقامت:
- هتل: هتل جهانگردی تفت
- مهمانپذیر: مهمانپذیر شمس
- خانه مسافر: خانه مسافر سنتی یزدان
نکاتی برای سفر به تفت:
- برای بازدید از بناهای تاریخی، حتماً از راهنمایان محلی استفاده کنید.
- در فصل‌های گرم سال، حتماً از کرم ضد آفتاب و کلاه استفاده کنید.
- هنگام بازدید از باغ‌ها و مزارع، به حریم خصوصی افراد احترام بگذارید.
- از ریختن زباله در طبیعت خودداری کنید.
امیدواریم از سفر به تفت لذت ببرید!
